Anne sütü nasıl artar?

Çift taraflı hastane tipi pompa karşımda duruyor. Birazdan kapı çalacak, gelecekler, alıp götürecekler. Hala sütüm var, gitmesine izin vermek zor geliyor. Pompayla aramdaki bir aşk-nefret ilişkisi, bir tür Stockholm sendromu...

Elim, birlikte başında saatler geçirdiğimiz Facebook'a gidiyor, parmaklarımdan bir veda mektubu dökülüyor.

"Sevgili Medela lactina electric plus...
Bir sene geçti… Seninle aramdaki aşk-nefret ilişkisine, artık burada bir nokta koymam gerekiyor. Seni geldiğin yere yollayacağım, hatta bazen duvara fırlatacağım günlerin hayalleriyle yaşadım. Ama şimdi gideceğin gün geldiğinde, gözümden yaşlar dökülüyor. Sen olmasan Lado'yu ben nasıl sütümle beslerdim. Çok sağol. Lado'ya artık sütümü veremeyeceğim fikri, kalbimi liğme liğme ediyor. Ama korkarım artık seninle günlük olağan buluşmalarımıza da tahammülüm kalmadı. Başka analara, bebelere de derman olasın. Sağlıcakla."
Türkiye'de süt veren anneler sahipsiz, danışacak kimse yok, destek olacak kimse yok. Çocuk doktorunuzun eli hemen mamaya gidiyor ve ne emzirme konusunda ne de emziren annenin psikolojisi konusunda pek de bir şey bilmiyorlar. Geriye eş dost kalıyor. Onlar da genelde mama firmalarının mümessili gibi davranıyor:

"Ay bilmem kimin çocuğu, sırf mamayla büyüdü şimdi sınıf birincisi.''

"Neden bu kadar kasıyorsun, bazı kadınların sütü olmuyor." 

Geriye tutunacak iki dal kalıyor; her annenin dostu internet ve bir şeye taktımı tam takan kişiliğiniz.

Yanlış anlamayın; internette bile Türkçe doğru düzgün kaynak yok. 'Gene ne varsa gavurda var.' diyerek; emzirme kaynakları taranıyor, uzmanlara mailler atılıyor. Sonunda artmaz denen süt, beş hafta içinde artıyor. Lado memeye ve anne sütüne kavuşuyor. 

SÜT ÜRETİMİYLE İLGİLİ BİR İKİ NOT

Süt üretimi ilk haftalarda hormonal, sonra mekanik bir hal alıyor:Memelerin bir zekası var. Meme boşaldıkça, doluyor. Yani siz memeyi sık sık boşaltarak ona ''süt lazım, yetmiyor'' diyorsunuz. O da kolları sıvayıp, daha çok üretmeye başlıyor. Eğer dolu kalırsa, "demek bu kadar lazım değil" diyerek üretimi yavaşlatıyor. Anlayacağınız, bir arz talep meselesi...

Bütün süt arttırma teknikleri, yukarıdaki "memeyi boşaltma" prensibine dayanır:Süt yaptığı ya da kestiği kanıtlanmış herhangi bir besin yoktur.

Beslenmeyle ilgili dikkat edilmesi gereken tek şey; çok sıvı tüketmek ve normalde almanız gereken kaloriden bir miktar daha fazla kalori almaktır. Zira, kaloriyi ya da suyu kısarsanız; bu mekanizma önce annenin ihtiyaçlarını, sonra süt üretimini düşünür. Süt üretimine yetecek su ve kalori kalmaz. 

Pompadan çıkan süt ile çocuğun emerek aldığı süt miktarı arasında fark var:Pompalar bebeklerin emişini taklit ediyor, ama dedim ya, memeler zeki, yemiyor. Bebek, o memeden pompayla sağdığınızdan daha fazla süt çıkarıyor.

Memelerin sadece zekası değil hisleri de var. Emzirdiğinizde yaşadığınız çocuğunuzla o yakınlık hissi, süt üretimini coşturuyor: Siz bir istiyorsunuz, meme iki veriyor. Sizin gibi memeler de pompaya karşı aynı hisleri beslemiyor. 

Süt üretimi üçüncü ayda regüle oluyor: Yani ilk üç ay kontrolsüzce süt üreten meme, bebek üç aylık olunca 'yetecek kadar' süt üretmeye başlıyor. Fazla üretiyorsa, bu üretimi kısıyor.

Etrafımızdaki annelerin çoğu, üçüncü ayda mamaya başlıyor. Süt üretiminin azaldığını görünce, çocuğa yetmediğini düşünüyor. İlk aylardaki gibi memeler balon gibi şişmediği için, sütü bitti sanıyor. Memede yetecek kadar süt olması için, balon gibi şişmesi gerekmiyor. 

Regl olunca, süt üretimi hormonal olarak azalıyor:Ama regl dönemi bitince, eski halini alıyor.    

      

Yetecek kadar süt olması için memeden süt sızması gerekmiyor:Süt sızması, süt miktarından çok meme ucunun yapısıyla ilgili. 

Bebeklerde akşam huysuzluğu denen bir özellik var:Bazı bebeklere, akşam olunca afakanlar basıyor. Yine akşam olduğu için memeleriniz sabahki kadar süt dolu olmuyor. Bunlara etraftan gelen, bu çocuk aç yorumları eklenince, mamaya genelde akşam saatlerinde başlanıyor. Emzirme uzmanları uyarıyor; akşam huysuzluğu açlık değildir. 

Süt memelerden bir kaç farklı akışta gelebiliyor:Bu durum, özellikle pompayla sağarken anneleri yanıltabiliyor. Süt önce geliyor, sonra akış duruyor, bir kaç dakika sonra tekrar bir akış oluyor. Yani süt artık gelmiyor olsa bile, en az beş dakika daha sağmaya devam etmek gerekiyor. 

Memeden ilk gelen sütün su oranı, daha sonra gelen sütün yağ oranı yüksek oluyor:Sık sık az az emerse, bebek kilo almada bu nedenle sorun yaşayabiliyor, anneler sütü az zannediyor. Bir memeyi sonuna kadar emzirmek ya da sağmak gerekiyor.   

SÜT ARTTIRMA TEKNİKLERİ  

En iyi süt arttırma tekniği emzirmektir:Sütünüz azsa; çocuğunuzu sık sık ve uzun uzun emzirin. Emzirmek için, memenizi dolu hissetmeyi beklemeyin. Hatta memenizin dolu olduğunu hissediyorsanız, emzirmekte/sağmakta geç kalmışsınız demektir. Ortalama iki günle bir hafta arasında sütünüz artacaktır.

Bebeği emzirdikten hemen sonra, 10 dakika kadar memelerinizi sağmak da "süt yetmiyor" mesajını vermek için iyi bir taktiktir:'Hemen sonra', kısmı bu uygulamada önemlidir. Geciktirirseniz, bebeğin acıkma ritmiyle memenin süt üretme ritmi arasındaki uyumu bozabilirsiniz. Böyle bir durumda, bebeğiniz acıktığında, kısa bir süre önce sağdığınız için henüz yeterince süt üretilmemiş olabilir.

Emzirme tatiline çıkın!  İngilizce, 'nursing vacation' denen bu taktik çok etkili. Emzirme tatiline şöyle çıkıyorsunuz; yanınıza bebeğin bakımına yardımcı olacak birini çağırıyorsunuz. Hep beraber eve kapanıyorsunuz. Uyumadığınız ya da bebeğe bakmadığını her fırsatta, ya bebeği emziriyor ya da memelerinizi sağıyorsunuz. İki üç gün boyunca, memelerinizi sağmak ve bebeği emzirmek dışında hiç bir şey yapmıyorsunuz. İki üç günün sonunda, memeleriniz acil süt çağrınızı alıyor.  

Bebek memeyi çeşitli nedenlerle reddedebilir:Yine de gece uyku sersemiyken, ya da sabah memeniz daha doluyken memeyi teklif etmeye devam edin. İstemese de en azından memenize yakın tutun. Memeleriniz açıkken kucağınıza alın. 

Sütünü arttırmak isteyen kadının en yakın arkadaşı pompadır:Pompanızın güçlü olması, pompa ucunun memenizin ucuna uygun büyüklükte olması ve pompanızın çift taraflı olması çok önemlidir.

Pompanızın gücü hem çıkacak süt miktarında  hem de memelere verilecek "sütü arttır" mesajında belirleyicidir.

Piyasada standart pompa uçları satılır. Halbuki her kadının meme ucunun büyüklüğü farklıdır: Hatta sağdıkça, meme ucunuzun büyüklü zamanla da değişir. Eğer meme ucunuza uygun olmayan bir pompa ucu kullanırsanız, süt miktarınız olumsuz etkilenir. Farklı boyutlarda pompa uçları mevcuttur. Eğer sağarken acı duyuyorsanız, memenizin ucu rahatça gidip gelemiyorsa, memenizin uç kısmından daha büyük bir kısmı pompanın içinde gidip geliyorsa, pompa ucunun boyutu yanlıştır. 

Pompanın çift taraflı olması, bana göre elzemdir:Zira sütünüzü arttırmaya çalıştığınız günlerde, hayatınız süt sağarak geçer. Neredeyse bebeğe bakacak vaktiniz kalmaz. Tek taraflı pompa demek, sağarak geçireceğiniz süresinin iki kat artması demektir ve sürdürülebilir bir durum değildir. Zamanla bezmenize ve sağma işini ihmal etmenize neden olur.

Popayı nasıl kullanacağınıza gelince... Eğer sadece sağarak süt veriyorsanız, normal şartlarda, pompayla bebeğin acıkma ritmi arasında bir uyum tutturmanız gerekiyor. Yani bebeğiniz genelde üç saatte bir acıkıyorsa ve günde yedi öğün kadar süt tüketiyorsa; üç saatte bir ve günde yedi kere süt sağmanız önemli. 

Power pump zamanı! Eğer sütünüz azsa, artıncaya kadar bebeğin acıkma ritminden çok daha fazla sağma işlemi yapmanız gerekir. Buna da power pump yani 'güç pompası' deniyor.

Power pump, zahmetli bir iş; belki gün içinde normal sağma ritminizi koruyup, vakit bulduğunuzda günde bir ya da iki kere power pump yapabilirsiniz. Power pump taktiği; belirli bir süre memeyi sağıp, belirli bir süre bekleyip, sonra tekrar sağma mantığına dayanıyor. Süreler değişebilir ama, örnek vermek gerekirse, şöyle bir uygulama; ilk sağmada on beş dakika sağ, daha sonra on dakika bekle beş dakika sağ, on dakika bekle, beş dakika sağ diye devam ediyor. Ne zamana kadar mı? Canınıza yetinceye kadar.   

Özellikle emzirme tatili ve power pump uygulamalarında memelerinizi yolda bırakmamaya dikkat edin:Süt üretmeleri için memelerinizin sağlıklı olması önemli. Onlara iyi bakın, havadar tutun ve acı/yara gibi bir durum olursa bu uygulamalara hemen ara verin.   

Tanrının annelere bir şakası olsa gerek... En çok anne sütü yapan şey, bir annenin arayıp da bulamadığı tek şey olan; uykudur:Sabah saatleri sütünüzün en çok olduğu saatlerdir, bunun nedeni bir kaç saat de olsa uyumuş ve dinlenmiş olmanızdır. Mümkün olan her fırsatta, uyuyamasanız bile dinlenin. 

Bazı memelerden ilk gelen süt çok tazyikli geliyor:Bu durum da bebeği rahatsız edebiliyor, memeyi reddetmeye başlayabiliyor. Durumun bu olduğunu tespit ederseniz, elinizle bir havluyla memedeki ilk sütü hafifçe sağın. Daha sonra bebeği memeye koyun  

Ve gelelim ilaç meselesine... Piyasada satılan bir mide ilacının etken maddesi, prolaktin hormonunu tetikliyor ve süt üretimini arttırıyor:Ben bir hafta kadar kullandım, tecrübeyle sabit. Kanada'da bu konuda yapılan araştırmalar da ilacın etken maddesinin anne sütünü arttırdığını ortaya koyuyor.  

ABD'de ve Kanada'da aynı etken maddeye sahip mide ilaçları, kadınlar tarafından bu amaçla kullanılıyor. Lakin FDA, (Amerika'da ilaçlardan sorumlu kuruluş) bu uygulamayı onaylamıyor. Neden derseniz, ilaç eser miktarda olsa da anne sütüne geçiyor ve bebekler üstündeki etkilerine yönelik bir araştırma yok. Gelin görün ki; aynı ilacın pediatrik boyu, reflüsü olan bebeklerde kullanılıyor ve  böyle bir durumda anne sütüne geçen miktardan çok daha yüksek miktarda ilaç bebeğin sistemine giriyor.

FDA'nın muhalefetine rağmen Amerikalı birçok doktor, yine de bu ilacın kısa bir süre kullanımını annelere öneriyor. Bitkisel ya da değil, ilaç kullanmadan önce muhakkak doktorunuza danışın, onun onayı yoksa kullanmayın. 

Bu ilacı kullanırsanız, sütünüz istediğiniz miktara geldikten sonra ilacı çok yavaş bırakmanız ve o dönemde daha çok sağıp emzirmeniz  gerekiyor. Günde 4 tablet kullanıyorsanız, çeyrek tablet azaltarak, azaltmalar arasında bekleyerek, bekli bir ayda bırakmanızda fayda var. Aniden bırakırsanız, sütünüz tekrar azalabilir.

Not: Dünyadaki en önemli ve kapsamlı emzirme ve anne sütü kitabı olan "Emzirme Sanatı/La Leche League" Türkçe olarak yayınlandı. Daha atılacak çok adım var, ama güzel bir başlangıç. 

Alıntı: Esra SERT /ntvmsnbc.com