Uz. Dr. Ülkümen RODOPLU
Avrupa Acil TIP Birliği Başkan vekili
Giriş
Hastanelerin vitrini olan Acil Servisler son yıllarda daha fazla hasta ve yaralıya hizmet sunmaktadır. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde yaşanan değişim sonucunda hastalar, acil servislere daha kolay ulaşabilmektedir. Bu da acil servislerde iş yoğunluğunu beraberinde getirmektedir. İş yoğunluğu artınca da hasta ve yakınları daha az tahammüllü olmaktadır. Zaten “acil” olan hasta beklemeye tahammül edemez. Karakolda, bankada, belediye binasında, postanede bekleyebilir. Ama, acil serviste bekletilmeye dayanamaz. Ya ölürse? Ya beklerken daha hasta olursa? Tüm bunlara bir de acil servislerin fiziksel yetersizlikleri, personelin sert ve soğuk yaklaşımı eklenirse alın size ideal “şiddet ortamı”.
Şu kritik soruya yanıt verebilirsek sorunu çözebiliriz:
Acaba bir insan neden, az sonra kendisini veya bir yakınını muayene edip tanı koyacak ve tedavi edecek birine sözlü veya fiziksel saldırıda bulunur?
Hastanelerde şiddet en fazla nerede görülmektedir?
En fazla acil servislerin bekleme odaları ve tedavi merkezi bölümlerinde ve travma merkezlerinde görülmektedir.
Neden, Türkiye’de son yıllarda acil servislerde hizmet veren hekimlerin şiddete maruz kalma sıklığı artmaktadır?
· Acil servisler doğal olarak aşırı stresli mekanlardır.
· Hasta ya da yakınları değişik nedenlerden kaynaklanan gecikmeleri tolere edemeyip saldırganlaşma eğilimi gösterebilir.
· Medikal ya da fizyolojik problemler saldırı davranışını etkileyebilir.
· Bazı Organik ve Psikiyatrik hastalıklar saldırganlığı artırabilir:
- İlaç – alkol entoksikasyonu / yoksunluğu
- Hipoglisemi / Hipoksi
- İnfeksiyon (sepsis, menenjit, ensefalit)
- Organ yetmezliği (karaciğer, böbrek)
- Sıcak Çarpması
· Organik Beyin Sendromları (nöbet, travma, tümör)
· Acil serviste saldırgan davranış gösterenlerde en sık rastlanan psikiyatrik tanı; paranoid
şizofreni, kişilik bozuklukları ve bipolar affektif bozukluklardır.
· Davranışsal bozukluklar
- Manupülatif antisosyal veya borderline kişilik
· Akut stres durumu
- İş kaybı, eş kaybı, ekonomik krizler
· Bir yaralının ya da hastanın ölümü
· Tedavi yetersizliği sonucunda hastanın ölmesi veya sakat kalması
· Travma (Travma geçiren hasta ve yakınları diğer hastalara göre şiddet olaylarına daha fazla karışıyor)
· Fazla süre beklemek: 3-4 saatten daha fazla beklemek.
· Bakım gecikmeleri ve bu gecikmelerin açıklanmaması. Röntgen, laboratuar analizlerinin sonucunun geç çıkması, vs.
· Muayene ve tedaviler esnasında oluşan tartışma, anlaşmazlık, saygısızlık, kaba ihtarlar, sözler.
· Politikacıların ve yöneticilerin sorumsuz açıklamaları: “-Rehin alan doktoru bildirin, onun meslek hayatını bitirelim.”
· Yayınlar; gazete, TV. Acil Serviste yaşanan olumsuz bir olayın yazılı veya görsel basında yer alıp “ses”getirmesi.
· Caydırıcılık azlığı. Yasların bu tür şiddeti cezasız bırakması.
Dünya’da durum nedir?
● ABD’de 170 eğitim hastanesinde çalışan 127 Acil Servis doktorundan elde edilen bilgilere göre:
- Hastanede günde en az 1 sözlü tehdit (n=41, %32)
- Ayda en az 1 silahlı tehdit (n=23,%18) almaktadır.
Beş yıllık bir izlemede ise:
- 72 (%57) hastanede personel silahlı tehdite maruz kalmaktadır.
- 55 (%43) hastanede ise ayda en az bir kez acil servis personelinin fiziksel saldırıya maruz kalması sözkonusu olmuştur.
- 102 (%80) hastanede personel yaralanması görülmüş,
- 9 (%7) hastanede ölüm saptanmıştır.
● 2003 yılında Hong Kong halk hastanesinde yapılan bir çalışmada;
- 3 aylık periyotta 26 saldırgan ile 25 olay meydana geldiği…
- %64’ünün verbal şiddet olduğu..
- Hiçbir olayda silah olmadığı.
Aynı çalışmada şiddet nedenleri;
- Uzun süre beklemek (%36)
- Mental durum bozukluğu (%28)
- Bakım hoşnutsuzluğu (%20) saptanmıştır.
Saldırganların özellikleri nelerdir?
Genellikle
· 30 yaş ve altında,
· Erkek,
· Legal ya da illegal olarak silah bulundurabilen,
· Alkol ya da ilaç bağımlısı yapıda olan,
· Otorite ile sorunları olan
· Genellikle tıbbi ve psikolojik sorunları vardır
· Kaybedecek bir şeyi olmadığını düşünen intihara eğilimli depresif insanlardır ve başkalarının hayatını umursamaz yapıları vardır
Ancak şiddet uygulama eğilimi açısından psikolojik sorunlu olgular ile normal hastalar arasında büyük bir fark olmadığı bildirilmektedir.
Korunma için öncelikler var mı?
· Acil servisde çalışanların bir şiddete maruz kalma riskini bilmesi ve ona karşı kendini koruması gereklidir.
· Acil serviste şiddetten korunmanın en iyi yolu olay patlak vermeden önce onu sezip önlemeye çalışmak ya da yardım aramaktır.
· Bir personelin hastadan rahatsız olma önsezisi, hekimi olası bir olay açısından uyarmalıdır.
Fiziksel bir saldırı öncesi saldırganda ne gibi değişimler görülür?
· Konuşarak tansiyonun yükseltilmesi,
· Bağırmak,
· Postür değişikliği,
· Artmış fiziksel aktivite ve
· Yerinde duramama tipik davranışlardır
Ansızın saldırganlaşan olguyu ve yakınlarını kontrol etmek için bazı güvenlik önlemleri önerilir:
· Risk değerlendirmesinin yapılması
· Korunma stratejilerinin geliştirilmesi
· Güvenlik sistemlerinin sağlanması
· Personel eğitiminin sağlanmasıdır
Kişisel korunma önerileri:
· Saldırgan ile göz göze gelmemeli.
· Normalden 4 kat daha uzak güvenlik mesafesini korumalı (bir kol mesafesi..)
· Başarılı olacağınızdan emin değilseniz kaçmamalı/dövüşmemelisiniz.
· Hasta ile ilgilenmek yararlı.
- “Bu benim işim değil” demeyin.
· Hastaya dürüst ve saygılı olun
· “Neden kızgın olduğunuzu anlıyorum”
· Soğukkanlı ve sakin kalın
· Asla yargılamayın.
· Hastaya “barış” önerin .
- “Gelin bu odada oturalım, siz anlatın derdinizi”
· Hastaya mantıklı seçenekler sunun.
· Hasta kendi durumu için karar versin.
· Aşırı tepki ya da sözlü saldırılara yanıt olayın boyutunu büyütür.
· Hastayı bu aşamada tehdit etmeyin.
· Eğer bir hasta sizden uzaklaşıyor ise ısrar etmemeli, onun istediği yerde durmalı.. ve gerekiyorsa hastadan korkmuş gibi görünmeli.
· Hasta saldırganlaşma eğiliminde ise yardım istemeli.
· Tehlike anında kaçmak için kapıya/çıkışa yakın durulmalıdır.
Sonuç ve öneriler
· Acil serviste çalışan personel genellikle bu konuda hazırlıksız ve eğitimsizdir.
· Gelişen olaylarda hasta her zaman haklıdır mantığı ya da olaya medyatik ve populist yaklaşımlar son derece yanlıştır. Çalışanların bu konuda hata ya da kusuru olabilir. Ancak tüm doktorların bu konuda eğitilmeleri gereklidir.
· Acil servislerde daha deneyimsiz hekimler bu tür olaylara deneyimli hekimlere göre daha kolay yol açabilirler.
· Acil servise dışarıdan girişin denetlenmesi çok önemlidir ve gereklidir.
· Metal dedektörler ile girenlerin kontrolü şarttır.
· Korumalı akrilik pencereler yararlı olabilir.
· 24 saat var olan Güvenlik personeli bulundurulmalıdır.
· Personelin dışarı çıkmasına izin veren ancak dışardan içeriye girişe izin vermeyen otomatik dış kapılar gibi önlemler ile acil servisler daha güvenli olabilir.
